Cứ dăm ba năm, khi công ty đã chạy được một chặng đường, mình lại nhận được “giấy mời” từ cơ quan thuế. Với một đứa làm doanh nghiệp, đây là chuyện bình thường. Nhưng mỗi lần như vậy, mình không chỉ đối mặt với những con số, mà còn đối mặt với những “lỗi hệ thống” rất con người, khiến mình suy nghĩ mãi.
Khoảng 4 năm trước, mình có một đợt quyết toán dài ngày. Và mình đã thật sự sốc. Mình, một đứa quen ngồi ghế Herman Miller, xài Macbook Pro, nhìn cái “setup” làm việc của các cán bộ thuế mà thấy thương. Bàn làm việc 70cm chật chội, ghế xoay cũ kỹ nghiêng cả mâm, máy tính thì ì ạch. Cô trưởng đoàn kiểm tra, mới tầm 35 tuổi, đã phải đeo đai hỗ trợ cột sống.
Họ là những người đang thực thi một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng cho quốc gia, nhưng lại đang vận hành trên một “hệ thống phần cứng” không thể lỗi thời hơn. Lương thấp, môi trường làm việc tệ, áp lực lớn. Nó không chỉ là nguồn cơn của tiêu cực, mà còn bào mòn sức khỏe thể chất và tinh thần.
Giữa năm 2023, mình đứng hình khi biết một chị nhân sự phụ trách mảng thuế của công ty mình mấy năm trước – đã tự tử vì trầm cảm. Dù mình biết môi trường công việc không phải lý do, nhưng nó khiến mình rùng mình nghĩ về việc một người lao động bị trầm cả, nhưng vẫn phải đang gồng mình dưới cái áp lực từ một hệ thống còn nhiều bất cập.
Fair play mà nói, mình phải thừa nhận công tác thuế đã tiến bộ vượt bậc nhờ số hóa. Với một đứa làm công nghệ như mình, việc dữ liệu được liên kết đa chiều, mọi thứ minh bạch hơn là một tín hiệu cực kỳ đáng mừng. Việc truy thu và xử lý các vụ án trốn thuế lớn gần đây cho thấy hệ thống đang dần thông minh hơn.
Nhưng phần mềm tốt đến mấy mà chạy trên phần cứng tệ thì cũng không thể hiệu quả. Nâng cấp máy tính, cải thiện không gian làm việc, và quan trọng nhất là có một chế độ đãi ngộ xứng đáng cho cán bộ thuế, mình nghĩ đó phải là ưu tiên hàng đầu. Nó không phải là chi phí, nó là đầu tư để chống tiêu cực và nâng cao hiệu suất cho cả bộ máy.
Và “lỗi” cuối cùng, là “lỗi giao tiếp”. Giữa cơ quan thuế và doanh nghiệp vẫn tồn tại một khoảng cách. Doanh nghiệp, đặc biệt là SME, luôn có tâm lý phòng thủ, thậm chí là đối đầu. Cơ quan thuế thì mang gánh nặng của KPI và áp lực.
Mình nghĩ đã đến lúc phải thay đổi tư duy này. Mối quan hệ này nên được xem như một kết nối “API” (giao diện lập trình ứng dụng) – một kênh giao tiếp hai chiều, có quy chuẩn rõ ràng, minh bạch và hiệu quả. Doanh nghiệp cần được hướng dẫn, hỗ trợ để “gửi dữ liệu” (kê khai thuế) một cách chính xác. Và cơ quan thuế cần có một hệ thống đủ mạnh để “xử lý dữ liệu” một cách công tâm.
Đó phải là một câu chuyện “win-win”, nơi việc đóng thuế không phải là gánh nặng, mà là một phần sòng phẳng trong việc vận hành một doanh nghiệp tử tế trên một sân chơi chung.
