Gần đây, mình thấy người ta hay chia sẻ câu nói “Thăng chức mất một nhân viên giỏi, có thêm một sếp tồi”. Câu này dựa trên Nguyên lý Peter, cho rằng người ta sẽ được đẩy lên đến đúng vị trí mà họ không còn đủ năng lực.
Nghe thì có vẻ chí lý, nhưng với kinh nghiệm của một đứa vừa làm sếp vừa xây dựng hệ thống, mình thấy quan điểm này có vấn đề. Nó đổ lỗi cho cá nhân, trong khi thứ thực sự thất bại là cả một hệ thống đằng sau.
Nguyên lý Peter đã quá lỗi thời
Thứ nhất, cái nguyên lý này cũ rích rồi, từ năm 1969. Nó không có cơ sở khoa học nào cả, chỉ là quan sát cá nhân. Việc áp nó vào mọi trường hợp chẳng khác nào dùng một chiếc cờ-lê để sửa cả một cỗ máy phức tạp.
Thăng chức không phải là “phần thưởng”, đó là một “sự đầu tư”
Với mình, thăng chức không phải là phần thưởng cho một nhân viên kỹ thuật giỏi nhất. Nếu chỉ vì người đó code giỏi nhất hay bán hàng đỉnh nhất mà đưa họ lên làm sếp, thì đó là lỗi của người ra quyết định.
Thăng chức phải là một sự ghi nhận tiềm năng lãnh đạo và là một cơ hội để khám phá ra một năng lực hoàn toàn mới. Nó giống như việc “level up” trong game, bạn không chỉ cộng điểm vào các kỹ năng cũ, mà bạn mở khóa một “skill tree” mới – nhánh kỹ năng mềm: giao tiếp, hợp tác, và quan trọng nhất là khả năng truyền lửa.
Vậy tại sao “sếp tồi” vẫn xuất hiện?
Vì các công ty đã ném một người lính giỏi ra chiến trường với chức danh “tướng quân” mà không hề đưa cho họ bản đồ, la bàn hay dạy họ cách chỉ huy.
Một nhân viên được thăng chức mà không đi kèm với một hệ thống hỗ trợ, thì đó không phải là thăng chức, đó là một sự “thí nghiệm” vô trách nhiệm. Một hệ thống đúng cần có:
- Tiêu chí rõ ràng: Chúng ta tìm kiếm tố chất lãnh đạo, chứ không phải một chuyên gia kỹ thuật.
- Đào tạo & Hỗ trợ: Phải có chương trình đào tạo kỹ năng quản lý cho sếp mới, phải có người cố vấn đi kèm.
- Đánh giá công bằng: Xây dựng một hệ thống đánh giá hiệu suất minh bạch, dựa trên kết quả và năng lực lãnh đạo, chứ không phải cảm tính.
Vậy nên, vấn đề không nằm ở Nguyên lý Peter hay nỗi sợ “sếp tồi”. Vấn đề nằm ở chỗ chúng ta có dám xây dựng một hệ thống tử tế để nâng đỡ và phát triển người của mình hay không.
Thăng chức là một quá trình cần thiết. Đừng biến nó thành một cái bẫy. Hãy coi nó là một cơ hội để khẳng định niềm tin vào con người, và là một bước đi quan trọng để xây dựng một tổ chức thực sự vững mạnh.
